Deel 2: Interview met Eelco van Grimm Audio 'Speciaal masteren voor streaming'

Bekijk hier deel 1 van het interview met Eelco Grimm.

Speciaal masteren voor streamingdiensten en radio

Alle streamingsdiensten, behalve Napster, streamen muziek zoals het van de CD komt. Dynamisch wordt er niets aan gedaan. Dat biedt voor de muzikanten veel perspectief, je hebt meer invloed op de sound die mensen thuis horen. Die wordt niet net zoals bij de radio door een processor-saus gehaald. Nu luistert men veel meer naar de sound die jij maakt. Wel normaliseren Spotify, Tidal en YouTube het geluid. Jouw liedje gaat dus niet harder klinken dan de andere.

Op het moment dat je naar de radio toegaat wordt de hele wereld anders. De echte goede master engineers weten dat je een speciale radio master moet maken. En in tegenstelling tot wat veel mensen denken is een radio master veel dynamischer dan de master die engineers voor CD’s maken. De master moet heel dynamisch zijn, want de processors bij de radio maken al het “radiogeluid”. Als je dit als engineer zelf gaat doen, wordt het dubbelop.

De volgende fase is, welke radio gebruikt welke processorstand? Er zijn dus engineers die een speciale master maken voor verschillende radiostations. Dit is alleen relevant als je als engineer weet hoe de regelaars bij het station zijn ingesteld en je regelmatig nummers daar uitbrengt natuurlijk.

De wereld is aan het veranderen. Streaming was in 2016 al de grootste bron van inkomsten voor de muzikanten, ondanks het lage bedrag dat er per stream wordt betaald. Dat betekent dat het veruit de meest beluisterde vorm van muziek is. De CD is bijna dood. Veel mensen hebben al geen CD-speler meer. Vinyl is al bijna weer groter dan CD. Maar de streamingwereld is het grootst en genormaliseerd. Daar moet je als master engineer rekening mee houden. De dynamiek gaat weer toenemen.

studio van Wessel Oltheten

Waarin onderscheidt Grimm Audio zich?

In onze visie kom je het verste als je de verschillende stappen in het proces zoveel mogelijk integreert. De reden is dat we beginnen met de fundamentele vraag wat we precies willen bereiken met een weergavesysteem? Wij gaan dus niet op de markt kijken en iets bestaands verbeteren. We proberen helemaal van scratch, vanuit een wetenschappelijke benadering, te kijken naar het doel en dan nieuwe producten te ontwikkelen. We hebben veel soorten apparatuur beluisterd en zowel technisch als wetenschappelijk geanalyseerd, waarmee we onze oren hebben getraind. Wij kwamen als Grimm Audio tot de conclusie dat als je overal op let en alles goed doet, of je linksom of rechtsom gaat, met welke techniek dan ook en je streeft de perfectie na, dan kom je uiteindelijk klankmatig altijd op hetzelfde punt uit. En als je het perfecte geluid ooit gevonden hebt, ga je dat nastreven. Het geluid van topkwaliteit buizenversterkers is nog steeds magisch, maar de buizen die die kwaliteit hebben worden niet meer gemaakt. Dat geluid moeten we dus op een andere manier zien te bereiken. Bovendien willen we nog een stap verder komen qua transparantie en alle soorten vervorming kwijt raken.

Het pad dat wij volgen is: we gaan proberen te kijken wat we wetenschappelijk kunnen zeggen over b.v. een luidspreker; wat horen we nu eigenlijk? Een luisteraar hoort niet alleen de luidspreker, maar ook de reflecties in de ruimte. Daaruit volgen fysieke eisen qua hoogte en breedte. Daarna proberen we dat er zo goed mogelijk uit te laten zien. Omdat we andere uitgangspunten hebben zien onze  speakers er dan ook heel anders uit. Het uiterlijk speelt ook een rol, maar de wetenschappelijke uitgangspunten zijn onverbiddelijk leidend.

Wetenschap combineren we met subjectieve luistertests. Als het mogelijk is doen we een transparantietest. Neem als voorbeeld een recorder. Die moet precies hetzelfde weergeven als wat er is opgenomen. Dit kan niet met een microfoon of een luidspreker, want daarmee negeer je het feit dat luidsprekerweergave akoestisch nooit identiek kan zijn aan de oorspronkelijke akoestische bron. Dus je hebt geen referentie om mee te vergelijken.  

Om een zo groot mogelijke transparantie te bereiken en een voorspelbaar resultaat te krijgen moet er hier en daar gecorrigeerd worden. Dat kan vaak het mooiste in het digitale domein en dus als het gehele systeem geïntegreerd is. Dat betekent wel dat je van al die verschillende componenten verstand moeten hebben.

Zijn er bepaalde technieken waarmee jullie rekening houden voor de toekomst?

In professionele audio heb je nog steeds grote studio’s met SSL-tafels, maar je hebt tegenwoordig ook veel mix studio’s die er uitzien als mastering studio’s. Die hebben een audio interface met monitoren, koptelefoon, wellicht een extra set monitoren en een ‘loop’ voor een digitaal of analoog effect. Het meeste gebeurt in de box, maar je wilt ook bijvoorbeeld een gitaar of mp3 speler in kunnen pluggen. We zijn een nieuw product aan het ontwikkelen dat al deze functies integreert: de UC1 (Universele/USB-converter). Die kan heel gemakkelijk op een LS1 maar ook op andere speakers aan worden gesloten. Alles is van heel hoge kwaliteit en met een uitgebreide functionaliteit zoals een Zwitsers zakmes. Met een laptop, de UC1 en een paar speakers kom je al een heel end. Met nog wat effecten er bij heb je alles wat je nodig hebt.

De Master clock

De ervaring die we hadden is dat digitale audio heel analoog kan klinken als je heel veel aandacht besteedt aan de clock-oscillator van de converters. Als een oscillator niet stabiel is in zijn sample-rate dan noem je dat jitter. Die modulatie op de clock moduleert ook de bitjes die je maakt. Als je bijvoorbeeld opneemt met een heel strak ritme, maar weergeeft met een minder strak ritme wordt de klank en zelfs de muzikale timing verstoord. Het is onrustig en kan in het hoog lelijk klinken. Naar onze ervaring zijn vooral de laagfrequente modulaties van jitter belangrijk en om dat te kunnen meten hebben we onze eigen meetapparatuur ontwikkeld. Hiermee konden we producten als de AD1, CC1, LS1 en nu ook de CC2 en UC1 ontwikkelen.

Grimm Audio CC1

De CC1 en CC2 zijn word clock generatoren. Je kunt je geluidskaart of digitale mengtafel slaven aan de word clock van deze apparaten via een BNC kabel. De PLL in je geluidskaart regelt de interne oscillator zodanig dat deze de kwaliteit van de externe clock grotendeels overneemt. Als die externe clock en PLL goed zijn, verbetert de klank.

De budget CC2 is bedoeld voor gebruik met bijvoorbeeld een RME, Universal Audio of Focusrite geluidskaart. Als je hiervan de maximale kwaliteit wilt, heb je aan een CC2 een goed apparaat. Hiermee heb je voor een relatief bescheiden bedrag een grote kwaliteitsverbetering voor je systeem.

Heb je nog tips voor beginnende muziekliefhebber

Het belangrijkste is dat je een goede referentie hebt. Dit begint bij een goede luidspreker. Als de speaker gekleurd is, dan kan je niet goed je EQ’s en compressors instellen. Het kam-filter effect heeft veel invloed op je mixen, dus let goed op waar je speakers staan. Zet maar eens roze ruis op links of rechts en beweeg dan je hoofd. En ga dan wat schuiven met de positie van de speaker totdat de verkleuring weg is en de ruis lijkt op zoals je het via een koptelefoon hoort. Je kunt overigens ook mixen op een koptelefoon, dat is een hele andere ervaring dan mixen op speakers. Je kunt het nog het beste afwisselen.

Let ook op de kwaliteit van de kabels. Een goede afscherming is belangrijk, en sommige kabels kunnen zelfs als een microfoon werken. Als je weinig kabels in je systeem hebt hoeft het niet veel te kosten om hiervoor hoge kwaliteit te kiezen.

Verdiep je in de wetenschap, maar blijf altijd luisteren.